Αλέξανδρος ο Μέγας. Ένας επιτυχημένος “σύγχρονος” manager; Μέρος 6ο

Κλείνοντας αυτήν την σειρά αναρτήσεων που ήταν αφιερωμένη στον μεγάλο Έλληνα στρατηλάτη θα αναφερθούμε στην τελευταία αυτή ανάρτηση με τον στρατηγικό σχεδιασμό ή στρατηγικό management αν θέλετε. Την ικανότητα δηλαδή ενός ηγέτη να βλέπει πέρα και μακριά από το κοντόφθαλμο αύριο. Να βλέπει, να οραματίζεται να σχεδιάζει και να οργανώνει την εργασία του με τέτοιο τρόπο που θα οδηγήσει στους μακροπρόθεσμους στόχους, στο όνειρό του, στην εκπλήρωση του στόχου και στην αυτοπραγμάτωσή του, τόσο ως ηγέτης όσο και ως επιχείρηση ή αποστολή. Σίγουρα ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ο πρώτος μεγάλος μάνατζερ και αν ήταν στην εποχή μας είναι σίγουρο ότι θα διέπρεπε σε όποιο αντικείμενο κι αν είχε αποφασίσει να ακολουθήσει. Για μια ακόμη φορά θα ήθελα μέσα από την σειρά των αναρτήσεων να εκφράσω τα συγχαρητήριά μου στον κύριο Εμμανουηλίδη για την εκπληκτική του εργασία… Μακάρι όλοι να διδαχθούμε λιγάκι από την πορεία, τον οραματισμό, τον σχεδιασμό και την εκτέλεση αυτού του μεγάλου έργου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Νομίζω για να διδαχθούμε εμείς οι σύγχρονοι Έλληνες σχετικά με την διοίκηση, την οργάνωση, την οικονομική διαχείριση, το μάρκετινγκ κ.λπ. δεν έχουμε παρά να γυρίσουμε και να μελετήσουμε λιγάκι τους μεγάλους Έλληνες της ιστορίας μας..

Αμανιός Εμμ. Αντώνης

Σύμβουλος Επιχειρήσεων

Καθηγητής Μάρκειτνγκ ΙΙΕΚ ΔΕΛΤΑ Θεσσαλονίκης

Του Ξενοφών Χρ. Εμμανουηλίδης, ΜΒΑ  - Υποψήφιος Διδάκτωρ (Finance)

4. Στρατηγικό management

Το στρατηγικό management βασίζεται σε ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης. Αυτός ο τρόπος προϋποθέτει ότι, οι προσδοκίες του manager εκτείνονται πέρα από τα στενά όρια μιας επιχείρησης και ότι, ο χρονικός του ορίζοντας δεν περιορίζεται στην κερδοφορία του τρέχοντος έτους (Hunger κ.αλ. 2003). Πρέπει να θέτει συγκεκριμένους στόχους και να βρίσκει τον πλέον αποδοτικό και αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης των συντελεστών παραγωγής – κεφάλαιο, εργασία, έδαφος – για την μεγιστοποίηση της αξίας της επιχείρησης. Η στρατηγική σκέψη απαιτεί δημιουργική φαντασία για το τι επιφυλάσσει το μέλλον και ικανότητα να συνθέτει αποτελεσματικά τις εμπειρίες και τις εμπνεύσεις του manager (Johnson κ.ά.,1999). Υπάρχουν ωστόσο, κάποιες διαδικασίες που πρέπει να εφαρμοστούν, προκειμένου να εκφράσουμε τον στρατηγικό σχεδιασμό, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει να ακολουθηθούν κατά γράμμα.

Σχεδιασμός – εκπόνηση στρατηγικής

Κατά το αρχικό στάδιο οι Διευθύνοντες – managers καλούνται να προσδιορίσουν και αποσαφηνίσουν με ακρίβεια

à το όραμα (vision),

à την αποστολή (mission) και

à τους στόχους (goals) της επιχείρησης – οργανισμού.

Μία τυπική δήλωση αποστολής μιας επιχείρησης αναφέρεται συνήθως στους πελάτες της και τις ανάγκες των οποίων εξυπηρετεί καθώς και την τεχνολογία που χρησιμοποιεί για την επίτευξη αυτών. Μερικές επιχειρήσεις στην εν λόγω δήλωση, περιλαμβάνουν την φιλοσοφία τους και τις διαχρονικές αξίες τις οποίες πρεσβεύουν, οπότε αναφέρεται σαν «όραμα» της εταιρείας (Thompson κ.αλ. 1998). Αυτό που προσπαθεί και ελπίζει να πετύχει η επιχείρηση μεσομακροπρόθεσμα αποτελεί τον στόχο ή τους στόχους της. Όμως, ανάλογα με τις διαμορφούμενες συνθήκες το όραμα πιθανόν να δεχθεί τροποποιήσεις ώστε να ανταποκρίνεται περισσότερο στους νέους στόχους της επιχείρησης.  Η εταιρεία Amazon.com που ιδρύθηκε το 1995 με αρχικό όραμα να γίνει «η μεγαλύτερη επιχείρηση πωλήσεων βιβλίων μέσω του διαδικτύου», άλλαξε το όραμά της σε «ηλεκτρονικό κατάστημα όπου ο πελάτης μπορεί να αγοράσει τα πάντα» προσαρμόζοντας το στις νέες δυνατότητες του διαδικτύου και στις απαιτήσεις των πελατών της(Johnson κ.αλ. 2005)

Ο Αλέξανδρος είχε το όραμα, να διαδώσει τον Ελληνικό πολιτισμό στους άλλους λαούς. Είχε μαζί του ένα ολόκληρο επιτελείο από σοφούς δασκάλους και άξιους τεχνικούς που θα συνέβαλαν στην πραγματοποίηση του οράματός του (Wilcken, 1976). Όμως, ήταν σίγουρος ότι το όραμά του, τουλάχιστον στην αρχή της εκστρατείας, δύσκολα θα το υιοθετούσαν και οι στρατιώτες του. Για τον λόγο αυτό, η αρχική ενωτική ιδέα ήταν η εκδίκηση έναντι των Περσών που είχαν καταστρέψει την Ελλάδα και ιδιαίτερα την πόλη των Αθηνών (Gafourof, κ.αλ. 1980). Με τον τρόπο αυτό κέρδισε και τη συμμετοχή και την υποστήριξη των άλλων Ελληνικών πόλεων (πλην Λακεδαιμονίων). Γνώριζε όμως ότι η εκδίκηση δεν είναι σταθερή πολιτική αξία στην οποία θα μπορούσε να οικοδομήσει την κοσμοκρατορία του (Birt,1960). Η πολιτική της συμφιλίωσης μεταξύ των Ελληνικών πόλεων, των λαών της Ασίας, της Βαλκανικής χερσονήσου και της Αιγύπτου, ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος του οικοδομήματός του (Droyssen,1988). Έτσι, μετά τη μάχη της Ισσού, παρουσίασε στους επιτελείς του και στο στράτευμα το όραμά του για μια ένωση των λαών με ισχυρό συνδετικό κρίκο το ελληνικό πνεύμα, την ελληνική παιδεία, την ελληνική γλώσσα. Μια συμφιλίωση των εθνών με σεβασμό στις παραδόσεις, τις ιδιαιτερότητες και το θρησκευτικό φρόνημα του καθένα. Μια σύζευξη του περσικού και του ελληνικού πολιτισμού σαν μια ένωση ισοτίμων (Gafourof κ.ά. 1980). Γεγονός αναμφισβήτητο είναι η ίδρυση πολυάριθμων ελληνικών πόλεων (70 κατά τον Πλούταρχο) από την Αίγυπτο ως την Ινδία, που σαν σκοπό είχαν την διάδοση του ελληνικού πνεύματος και φυσικά την ανάπτυξη του εμπορίου και των συγκοινωνιών. Βέβαια, οι Μακεδόνες βασιλείς – από την εποχή του Αρχέλαου – και φυσικά ο Αλέξανδρος, ήταν μαθητές και οπαδοί της διδασκαλίας των κυνικών φιλοσόφων περί ανθρωπότητας, που την έφερε στη Μακεδονία ο Αντισθένης ο οποίος υποστήριζε ότι ο άνθρωπος είναι άνθρωπος και για τον λόγο αυτό είναι πολίτης όλου του κόσμου και όχι ενός κράτους (Birt, 1960). Από την άποψη αυτή επηρεάστηκε ο Αλέξανδρος και συνέλαβε την ιδέα της ενοποίησης των λαών και όχι από τον Αριστοτέλη που ήταν τελείως αντίθετος με την ιδέα αυτή, αφού υποστήριζε την περιορισμένη αναγκαιότητα της πόλης – κράτους (Αριστοτέλης Πολιτικά).

Εκείνο που επίσης χρειάζεται η επιχείρηση να γνωρίζει πολύ καλά, είναι οι δυνατότητές της και οι συνθήκες του εξωτερικού περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιείται ή πρόκειται να δραστηριοποιηθεί. Η ανάλυση των στοιχείων αυτών είναι γνωστή σαν SWOT analysis (Strength, Weaknesses, Opportunities, Threats).

Τα πρώτα δύο στοιχεία αφορούν την εσωτερική ανάλυση μιας εταιρείας που εντοπίζει τα δυνατά (Strengths) και αδύνατα (Weaknesses) σημεία της έναντι του ανταγωνισμού. Τα σημεία που εξετάζονται συνήθως είναι η κεφαλαιακή της ευρωστία, ο βαθμός της τεχνολογικής της ανάπτυξης, η εμπειρία της, τα πάγια της, η φήμη της στην αγορά και φυσικά η ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού της. 

Τα άλλα δύο στοιχεία αφορούν την ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος της επιχείρησης κατά την οποία οι managers προσπαθούν να εντοπίσουν τις ευκαιρίες (Opportunities) που υπάρχουν αλλά και τις απειλές (Threats) που ελλοχεύουν. Οι ευκαιρίες μπορεί να είναι νέες αγορές, εργατικό δυναμικό χαμηλού κόστους ή αυξημένων δεξιοτήτων, επενδυτικοί νόμοι, φορολογικές ρυθμίσεις, κλπ. Απειλές του εξωτερικού περιβάλλοντος πιθανόν να είναι, η έλλειψη εργατικού δυναμικού, ο ισχυρός ανταγωνισμός, οι νόμοι του κράτους που περιορίζουν την επέκταση των δραστηριοτήτων της επιχείρησης, οι πιθανές αλλαγές στο φορολογικό σύστημα, κλπ.

Η ανάλυση των παραπάνω δίνει την δυνατότητα στους managers να αναπτύξουν εναλλακτικές στρατηγικές. Όμως, αυτό προϋποθέτει δημιουργική σκέψη και καινοτόμες ιδέες ώστε να βρεθούν μπροστά από τον ανταγωνισμό, που είναι σίγουρο ότι εφαρμόζει τις ίδιες τεχνικές ανάλυσης. Η πλέον κατάλληλη στρατηγική είναι αυτή που αναδεικνύει τα δυνατά σημεία της επιχείρησης, περιορίζει ή διορθώνει τα αδύνατα σημεία, εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες και εξουδετερώνει τις απειλές.

Ο Αλέξανδρος γνώριζε ότι ένα από τα δυνατά σημεία του στρατεύματος του ήταν η ομοιογένεια (ο κεντρικός πυρήνας αποτελείτο από Μακεδόνες) και η πίστη των συνεργατών του στο κοινό όραμα. Παρά την αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου, υπολόγισε ότι οι διαφορετικές φυλές που συνέθεταν τον στρατό του Δαρείου, θα ήταν δύσκολο να είχαν ισχυρό συνδετικό κρίκο, πλην ίσως την αμοιβή τους (μισθοφορικά στρατεύματα). Στο υπέρτερο αριθμητικά ναυτικό των Περσών (400 πλοία) αλλά και ποιοτικά (έμπειροι και ικανοί ναυτικοί Φοίνικες και Κύπριοι) είχε να αντιπαρατάξει μόλις 180 πλοία με πληρώματα από διάφορες ελληνικές πόλεις συμμάχους (Wilcken,1976). Λαμβάνοντας υπόψη και αυτή την αδυναμία, η στρατηγική του ήταν να καταλάβει πρώτα τις ναυτικές βάσεις (Έφεσος, Μίλητος, Αλικαρνασσός κλπ) στα παράλια της Ιωνίας (Μ. Ασίας) ώστε να περιορίσει τον ανεφοδιασμό των περσικών πλοίων.  Μία από τις απειλές που είχε να αντιμετωπίσει ήταν ότι ο περσικός στόλος θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να μεταφέρει τον πόλεμο στην ηπειρωτική Ελλάδα που δεν είχε ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις και παράλληλα να αποκόψει κάθε δίοδο επιστροφής του Αλέξανδρου αποκλείοντας τα στενά του Ελλήσποντου.

Ήξερε επίσης ότι οι συνεχείς πόλεμοι είχαν στερέψει τα ταμεία του βασιλείου του (έλλειψη κεφαλαίων – αδύνατο σημείο). Οι πόλεμοι του πατέρα του με τις διάφορες ελληνικές πόλεις – μέχρι να αποδεχθούν αυτές την ηγεμονία του – είχαν στερήσει τις παραγωγικές μονάδες από εργατικό δυναμικό. Όμως η πίστη του στην επιτυχία του εγχειρήματός του, του έδωσε την πεποίθηση ότι τα σωρευμένα πλούτη των Περσών σατραπών θα του παρείχαν την κεφαλαιακή υποστήριξη που χρειαζόταν για την ολοκλήρωση του έργου του.

Η στρατηγική πρώτα σχεδιάζεται και μετά υλοποιείται. Έμφαση δίνεται στη λογική της σωστής στρατηγικής και στο να πείσουμε τους εργαζόμενους για την ορθότητα της λογικής αυτής. Ο σχεδιασμός των δομών και των συστημάτων ελέγχου αναπτύσσονται με βάση την στρατηγική που έχει επιλεγεί και αποτελούν τα εργαλεία των απαραίτητων αλλαγών (Johnson κ.αλ. 2005). Ιδιαίτερα σημαντικό είναι η εξεύρεση των απαραίτητων πόρων, η συγκέντρωση, η ανάλυση και η επεξεργασία των πληροφοριών και η επιλογή του σωστού χρόνου για τις διάφορες αλλαγές. 

Το στρατηγικό σχέδιο του Αλέξανδρου, σχεδιασμένο στην ουσιαστική λεπτομέρειά του, προέβλεπε μια πολύμηνη προετοιμασία όχι μόνο των στρατιωτικών δυνάμεων, αλλά και των υποστηρικτικών (τρόφιμα, μονάδες περίθαλψης τραυματιών, αγγελιοφόρους κλπ). Γνωρίζοντας το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν στην λήψη αποφάσεων οι σωστές και έγκαιρες πληροφορίες, είχε αναπτύξει ένα δίκτυο πληροφοριοδοτών που του έστελναν σημαντικότατες πληροφορίες όχι μόνο για την αριθμητική δύναμη του αντιπάλου αλλά και για την μορφολογία του εδάφους, πού υπάρχουν πηγές τροφοδοσίας νερού και αγαθών, ποιες είναι οι διαθέσεις των κατοίκων της άλλης χώρας απέναντι στην υπάρχουσα εξουσία κλπ. (Engels, 1978). Η επιμελής προετοιμασία, η προσεκτική αναγνώριση των συνθηκών, η αποφασιστική επίθεση την κατάλληλη στιγμή, η αναβολή μιας αμφίρροπης αναμέτρησης με στόχο την τελική νίκη αργότερα, χαρακτήριζαν την στρατιωτική και διοικητική ιδιοφυία του Μακεδόνα στρατηλάτη.

Συμπέρασμα

Είναι βέβαιο ότι οι αδιαμφισβήτητες ηγετικές ικανότητες και η τέχνη του να διοικείς ανθρώπους ήταν βασικά στοιχεία που συντέλεσαν στο μοναδικό επίτευγμα του Μεγάλου Μακεδόνα στρατηλάτη.

Παράλληλα, η συστηματική συλλογή πληροφοριών, η αναλυτική και συνδυαστική σκέψη, η ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων, η προσαρμογή των επιμέρους πολιτικών στις εκάστοτε διαμορφούμενες συνθήκες, χωρίς όμως παρέκκλιση από τον κύριο στόχο – όραμα, η γνώση και η εμπειρία προσφέρουν σήμερα στις επιχειρήσεις τις απαραίτητες συνθήκες επιτυχίας όπως ακριβώς τις εφάρμοσε και πέτυχε ο Μέγας Αλέξανδρος!

Φυσικά υπάρχουν και άλλα σημεία του έργου του που χρειάζεται να εξετασθούν και να αναλυθούν όπως τα λάθη του και ότι δεν μερίμνησε για την διαδοχή του.

Στις μέρες μας, πάνω από 150 πανεπιστήμια σε ολόκληρο τον κόσμο ασχολούνται με την ανεπανάληπτη διοικητική ικανότητά του και αναλύουν την στρατηγική διαχείρισης που υλοποίησε.

Τελικά , το ερώτημα που θα μείνει αναπάντητο είναι ποιο θα ήταν το μέγεθος της αξίας της επιχείρησης που θα διοικούσε σήμερα;     

Αν ο Σωκράτης κατέβασε τη φιλοσοφία από τα άστρα στη γη, ο Μέγας Αλέξανδρος εξύψωσε τη στρατηγική οργανωμένη σκέψη από τα πεδία των μαχών στη σφαίρα της τέχνης!